İsrail’in Gazze’ye saldırılarında bugün 100’üncü gün. Gün geçtikçe Filistin tarafında ölüm ve yıkım katlanıyor. İsrail tarafındaysa iç siyasi tartışmalar alevleniyor. Bugünlerde İsrail Başbakanı Benyamin Netanyahu’ya yönelik istifa çağrıları daha güçlü yükseliyor. Çeyrek asırdır İsrail siyasetinde olan 74 yaşındaki Başbakan Netanyahu, aslında 7 Ekim öncesinde de “yargı reformu” gibi düzenlemelerdeki ısrarı sebebiyle hedefteydi.
Hamas’ın 7 Ekim saldırısı ve bunun üzerine İsrail’in karşı saldırıları ile bu eleştiriler biraz yatışmıştı. Ancak “savaş kabinesini çok geç kurması”, “rehinelerin kurtarılması için gerekli diplomatik manevrayı göstermemesi” gibi sebeplerle Netanyahu üzerindeki baskı her geçen gün arttı.
Peki Netanyahu çekilir mi veya hükümeti düşer mi? İsrail’in iç siyasi dengeleri bize ne gösteriyor? Nethanyahu hükümeti gidecekse bunun yasal yolları ne? Bu hafta İsrail’in önde gelen gazetelerinden Haaretz’de David B. Green imzalı önemli bir makale vardı. Green’in pek çok İsrailli siyaset bilimciden aldığı görüşlerle kaleme aldığı analizin bir özetini paylaşmak, meseleyi anlamak için faydalı olacak.
İlk ve neredeyse imkânsız ihtimal: İstifa
İsrail’de bir tarafta “Netanyahu’nun kesinlikle gitmesi” gerektiğini düşünenler, diğer tarafta ise “ülke savaştayken bu kararın alınmasının gerçekçi olmayacağı” kanaatinde olanlar var. Bunlar, siyah ve beyaz gibi birbirinden ayrı. Netanyahu’nun gitmesi için ilk yol kendi iradesiyle istifa etmesi; ama bu ihtimal sıfıra yakın, zira pek çok analiste göre Netanyahu zaten “siyasi ömrünü uzatmak için, savaşı uzatmaya çalışıyor.”
İkinci senaryo: Güvenoyu yoklaması
İkinci yolun anahtarı parlamentoda. Yani İsrail Parlamentosu Knesset’te güvenoyu yoklaması yapılması. Bu yoklamada koalisyonun dağılması için 120 sandalyeli Knesset’te salt çoğunluk yani 61 oy gerekiyor. Bugün Netanyahu’nun başında olduğu koalisyon 6 partiden oluşuyor ve toplam 64 milletvekili var. Eğer 5 milletvekili hükümete desteğini çekerse koalisyon dağılıyor. Böyle bir durumda üç ay sonra seçim yapılması gerekiyor.
Peki, İsrail Parlamentosu’nda bu yönde oy kullanacak 5 cesur isim çıkar mı? Biraz zor gibi. Zira İsrail siyasi dengelerine bakıldığında koalisyondaki partilerin oy oranlarının düştüğü görülüyor. Bu sebeple bir sonraki seçimde koltuklarını muhalefete kaptırma ihtimalleri yüksek. Bunun için de kimse bu aşamada hükümeti deviren vekil olmak istemiyor. Ayrıca bu karar alınsa bile Netanyahu seçim yapılana kadar görevde kalacak, bu da üç ay demek. Netanyahu’dan “hemen ve acil şekilde kurtulmak isteyenler için” makul bir senaryo değil.
Üçüncü formül: Yapıcı güvensizlik oyu
Üçüncü ihtimal de “yapıcı güvensizlik oyu” denilen formül. Bu formülde yine 5 milletvekilinin koalisyona desteğini çekmesi gerekiyor, ama bunu yaparken, hatta yapmadan önce yeni hükümet ve yeni başbakanın ismi üzerinde uzlaşmaya varılmış olması gerekiyor. Muhalefet, böyle bir alternatif oluşturabilirse, hükümet otomatik olarak dağılıyor ve seçim olmadan yerine yeni hükümet geçiyor. Hatta teorik olarak, farklı bir başbakan ile aynı hükümet bile kurulabiliyor.
Ama İbrani Üniversitesi’nin Siyaset Bilimi Profesörlerinden Reuven Hazan’a göre bu çok daha zor, hele ki parlamentodaki Arap partileriyle bu pek mümkün görünmüyor. Ayrıca yeni bir başbakan belirleme konusunda siyasetçilerin ihtirasları düşünüldüğünde, süreç daha da karmaşık hale geliyor.
Bu noktada İsrail içinde Hamas ile mücadelede nüanslar da var. Tüm kesimler “Hamas’ın bitirilmesi gerektiğine” inansa da, zamanlama ve yöntem konusunda farklılıklar var. Müzakerenin Hamas’a zaman kazandırdığını düşünen partiler olduğu gibi, aşırı sertliğin müzakerelere engel olduğu ve rehinelerin hayatlarını tehlikeye attığını düşünenler var. Bu anlamda savaş devam ederken seçim sürecine girilmemesi gerektiğini düşünenler de az değil.
Sokak gösterileri
Sonuç olarak aslında başladığımız noktaya geri dönüyoruz. Belki Netanyahu’nun gitmesi için pek çok yasal formül var, ama bunları uygulamaya geçirmeye hazır vekiller ortada yok. Beş cesur adam yok. Bu noktada irade yine seçmene kalıyor. İsrail’de Netanyahu iktidarına karşı çıkanların seslerini yükseltmesi, protestolar üzerinden kurulacak baskıyla Netanyahu’yu istifa etmeye zorlaması tek seçenek gibi duruyor.
İsrail Parlamentosu (120 sandalye)
İktidar koalisyonu: Likud Partisi: 32, Şas: 11, Mafdal: 7, Yahadut Torah: 7, Otzma Yahudit: 6, Noam: 1
Muhalefet: Yesh Atid: 24, Mahane Mamlakhti: 12 (Kahol Lavan: 6, Hosen L’yİsrail: 6), Yisrael Beitenu: 6, Ra’am: 6, Hadash Ta’al: 5 (Hadash: 4, Maki: 3, Bağımsız: 1), Ta’al: 1, Avoda:4
